Kiedy ojciec pomaga synowi, obaj się śmieją. Kiedy syn pomaga ojcu, obaj płaczą.
Przysłowie jidysz.
Jedną z najważniejszych decyzji w moim życiu było sprowadzenie moich rodziców z Polski do Stanów Zjednoczonych.
Kiedy dorastali, zdałem sobie sprawę, że przyszłość moich rodziców w Polsce wygląda ponuro. Komunizm trzymał w garści gospodarkę, politykę i nasze życie społeczne. Wprowadzono stan wojenny. Niepokoje przekroczyły punkt zapalny i wylały się na ulice. Dla moich rodziców codzienne przetrwanie stało się wyzwaniem, a co najważniejsze, ich opieka medyczna była niebezpiecznie zagrożona. Nie narzekali, ale znałem rzeczywistość. Ich przyszłość wyglądała ponuro.
Razem z Bonnie postanowiliśmy zaproponować im przeprowadzkę do Stanów Zjednoczonych. Na tym etapie naszego życia budowaliśmy nowy dom. Był wystarczająco duży dla nas dwojga i czwórki naszych dzieci. Część domu została zbudowana jako mieszkanie dla babci. Całkiem zgrabne, oddzielne miejsce do życia. Sypialnia, salon, kuchnia i ładne patio z widokiem na ocean. Większe i ładniejsze niż ich mieszkanie w Warszawie. I nadal połączony z naszym domem.
Zgodzili się. Daliśmy im rok na zamknięcie więzi ze starym krajem i mentalne przygotowanie się do restrukturyzacji ich życia.
Uznaliśmy, że jeden rok wystarczy.
Wziąłem tydzień wolnego w pracy, aby zabrać ich i ich rzeczy z powrotem do Stanów Zjednoczonych.
Nie wiem dlaczego, ale spodziewałem się, że będą spakowani, siedząc na walizkach i czekając, aż ich tu przywiozę. I mając pieniądze ze sprzedaży ich mieszkania.
Kiedy wszedłem do ich pomieszczeń mieszkalnych, miejsca, w którym spędziłem około dwudziestu pięciu lat mojego życia, zdałem sobie sprawę z mojego błędu. Nic nie zostało zrobione. Co więcej, wyglądało gorzej niż miejsce, które opuściłem. Rozpoznałem kilka mebli z młodości, ale było też sporo nowych. Miejsce było zatłoczone. Wąska ścieżka prowadziła do sypialni, inna do kuchni, a najwęższa do łazienki. Ściany mieszkania zamykały się na nich. Stanąłem w obliczu potencjalnej katastrofy. Kiedy zapytałem ich, dlaczego nic nie zrobiono, mój ojciec miał puste spojrzenie, moja matka przepraszała.
Zrozumiałem, że każdy stół, krzesło i każdy obraz były im drogie i z emocjonalnego i praktycznego punktu widzenia łatwiej było zatrzymać przedmiot, niż się go pozbyć. Prawdopodobnie wiedzieli, że nikt nie zapłaci im wartości, jaką przywiązali do swoich rzeczy. Kolejny powód, by je zatrzymać. Wszystko miało wartość emocjonalną.
W ciągu następnych kilku dni starałem się uporządkować ich życiowe rzeczy do możliwego do opanowania minimum. Sprzedaliśmy lub po prostu oddaliśmy meble. Spakowałem większość niezbędnych przedmiotów i wysłałem je do Kalifornii. Sąsiad pozwolił mi skorzystać ze swojego wózka, a ja zaprzyjaźniłem się z panią na poczcie. Ze szczególną troską przechowywałam kolekcję książek taty. Niektóre pozycje zostały w nocy wyrzucone na lokalne wysypisko śmieci. Udało mi się jednak zachować wszystkie ważne pamiątki, certyfikaty i wiele zdjęć. Na szczęście moi rodzice znaleźli kupca na swój cenny dobytek, mieszkanie, ale pieniądze nie zmieniły jeszcze właściciela.
Nasz lot wylatywał z Warszawy o 6 rano. Poprzedniej nocy w końcu spakowaliśmy walizki, posprzątaliśmy mieszkanie i mama dostała pieniądze od kupca. Mieliśmy zarezerwowaną taksówkę na 2 w nocy. O 22:00 poszedłem do sąsiadów rozprostować nogi przed długo wyczekiwanym lotem. Przechodząc obok salonu, zobaczyłem mojego ojca siedzącego na samotnym krześle w naszym salonie. Był już ubrany w swój najlepszy garnitur, białą koszulę i krawat. Jego brązowy filcowy kapelusz leżał na walizce stojącej obok niego. Miał taką minę, która mi się nie podobała.
"Czy coś cię trapi, tato?".
Brak odpowiedzi.
"Co się stało?"
Nie odpowiedział. Potrząsnął tylko głową.
"Możesz mi powiedzieć?"
Spojrzał na mnie i przytrzymał moje spojrzenie przez kilka sekund.
"Nie idę".
"Co?"
"Nie odejdę".
Spojrzałem na zegarek. Była prawie północ, a nasz samolot odlatywał za 6 godzin.
"Tato, jesteśmy spakowani, mamy paszporty, bilety i wizy. Mieszkanie nie jest już nasze".
"Nie opuszczę tego miejsca." Spojrzał na mnie. "Nie przesadzasz starych drzew".
"Tato, rozmawiamy o tym przez cały rok".
Udało mu się. Podczas dwóch etapów naszej podróży zachowywał się jak duch. Długi płaszcz założony w Warszawie, tata zdjął w Miami. To samo z kapeluszem.
Tata nie żył zbyt długo. W ciągu miesiąca trafił na ostry dyżur w Miami z krytycznie niskim poziomem hemoglobiny. Biopsja szpiku kostnego wykazała zaawansowaną białaczkę. W starym kraju leczono go na anemię aplastyczną. Tata zmarł w swoim łóżku, w obcym kraju, z moją mamą trzymającą go za rękę.
Czy znał swój los? Czy myślał, że może nie dotrzeć do ziemi obiecanej w Kalifornii? Teraz wiem, że jego drzewo było zbyt stare, by je przesadzić.
