Odwaga i cena uczciwości

Był rok 1942, trzy lata po niemieckiej inwazji na Polskę. We wsi Rekówka, 90 mil na południe od Warszawy, niemieccy żołnierze pojawili się w domu zajmowanym przez dwie rodziny, Skoczylasów i Kosiorów. Najwyraźniej działając na podstawie wskazówek, szukali Żydów. Rzeczywiście, w podziemnej kryjówce ukrywało się sześć osób narodowości żydowskiej. Znaleziono klapę i zmuszono gospodarzy do jej otwarcia. Na szczęście lub nie, mieszkańców podziemnego schronu tam nie było, prawdopodobnie również działali na cynk. Polscy gospodarze nic nie mówili. Nie wiedzieli, gdzie się ukrywają lub po prostu nie chcieli powiedzieć. Niemcy zamknęli ich więc w stodole i podpalili budynek. Kiedy dwóm młodym chłopcom udało się uciec z płonącego budynku, zostali postrzeleni w plecy. Następnie Niemcy odjechali. Żydzi prawdopodobnie zobaczyli pożar i zorientowali się, co się stało. Nie wrócili.

Dom przetrwał do dziś. Klapa wciąż tam jest. Potomkowie zamordowanych rodzin nie mieli siły emocjonalnej, by ją otworzyć. Aż do niedawna. Po obejrzeniu opuszczonego schronu z ciemnej przestrzeni wyłoniła się obecna głowa rodziny w średnim wieku z białą twarzą.

Miejsce to jest obecnie uznawane za polskie dziedzictwo narodowe i jeden z niewielu zachowanych dokumentów ludzi pomagających ludziom.

Ukrywanie Żydów było karane śmiercią. Nie zadawano żadnych pytań. I wszyscy o tym wiedzieli.

Pomimo zagrożenia, akty pomocy humanitarnej nie były rzadkością.

Mamy kilka takich przykładów w mojej rodzinie.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkaliśmy w kilkupiętrowym bloku w Warszawie. Na strychu ukrywała się żydowska rodzina, wspierana przez naszą rodzinę i sąsiadów. Pewnego dnia Niemcy zapukali do naszych drzwi i kazali mojemu ojcu iść na górę i otworzyć drzwi. Oczywiście jakoś się dowiedzieli. Mój ojciec został wysłany jako pierwszy, aby wziąć kulę lub zdetonować drzwi. Na szczęście nic się nie stało i Niemcy nikogo nie znaleźli. Mój ojciec przeżył. Do następnego razu.

Moi dwaj wujkowie, obaj w wieku dwudziestu kilku lat, przemycali żywność do żydowskiego getta tunelami pod murem. Zostali aresztowani i wysłani do Oświecimia (Auschwitz). Nikt nigdy więcej o nich nie słyszał.

Po moich narodzinach mama karmiła mnie piersią. Podczas powstania warszawskiego, po jednym z niszczycielskich bombardowań miasta, polscy bojownicy ruchu oporu przynieśli jej dwoje noworodków, których matki zostały zabite przez Niemców. Ponieważ oczywiście nie było dostępnych preparatów dla niemowląt, ta dwójka była skazana na zagładę. Na szczęście moja matka była w stanie wykarmić również tę dwójkę, z których jeden był żydowskim chłopcem. Po kilku miesiącach zostali odstawieni od mleka i przeżyli na prawdziwym jedzeniu. Moja matka próbowała, ale nie była w stanie odnaleźć ich po wojnie.

To były trudne czasy, a okoliczności popychały ludzi do granic ich rozsądku. Ich przekonania były testowane. Cena odwagi była wysoka, a ich uczciwość nie była pustym słowem. Fakt, że ktoś był w stanie zachować swoje wartości w obliczu tak straszliwej rzezi, świadczył o zasadniczej dobroci ludzkości. Takich czynów nie dokonywano dla doraźnych, a już na pewno nie materialnych nagród. Wręcz przeciwnie. Dla wielu ludzi przestrzeganie zasad moralnych i duchowych było ważniejsze niż jakiekolwiek inne wartości.