Dlaczego Polacy walczą

"Dlaczego walczyliście z Niemcami w Powstaniu Warszawskim?".

Mój dobry przyjaciel potrząsnął głową. W jego postawie było coś więcej niż pytanie. Wyczułem ton dezaprobaty. "Czyś ty postradał zmysły?". Był Węgrem i opuścił swój ojczysty kraj podczas przewrotu w 1956 roku. Węgrzy i Polacy byli blisko przez całą historię. Z pewnością znał burzliwą przeszłość mojego kraju. "Dlaczego powstaliście? Nie mieliście nic do zyskania, a wszystko do stracenia".

Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Wycofujący się Niemcy umocnili swoje siły na lewym brzegu Wisły. Rosjanie wstrzymali ofensywę na prawym brzegu, rzekomo w celu odpoczynku. Polska Armia Oporu, przy wsparciu rządu emigracyjnego w Londynie, uznała, że to najlepszy moment na uderzenie. Zwycięstwo, jak sądzili, pomogłoby pokonać Niemców i dałoby Polakom miejsce przy stole w negocjacjach dotyczących przyszłości ich kraju. Rosjanie również naciskali na powstanie, aktywnie zachęcając i obiecując pomoc. Ich komunistyczny, ręcznie wybrany "tymczasowy rząd polski" zrzucał nad Warszawą ulotki z apelami do patriotyzmu i wezwaniami do podniesienia broni.

Wybuchło powstanie, w którym walczyli głównie młodzi mężczyźni, kobiety, a nawet dzieci. Trwało 63 dni. 63 dni heroicznych poświęceń, złamanych nadziei, rzezi i śmierci. Po jego zakończeniu zginęło 16 000 młodych bojowników. Po kapitulacji powstańców Niemcy z legendarną precyzją wymordowali 200 000 Polaków. Zabójstwa nie były problemem. Wyzwanie stanowiła utylizacja ciał. Niemieccy dowódcy wysłali brygadę bezwzględnych kryminalistów, aby dokończyli dzieła. Smród palonych ludzkich szczątków roznosił się po Woli i sąsiednich dzielnicach Warszawy. Po tym, jak najeźdźcy opróżnili miasto poprzez morderstwa i przymusowe ewakuacje, budynki, które wciąż stały po pięciu latach niemieckiej wojny i okupacji, wszystkie pozostałe budynki zostały zrównane z ziemią na bezpośredni rozkaz Himmlera. Czego nie zrobiły bomby, dokończyły miotacze ognia. Kraj nie płakał, bo nie było już łez.

Z prawego brzegu Wisły Rosjanie cierpliwie obserwowali. I spisywali nazwiska. Polscy bojownicy ruchu oporu, którzy nie zostali zabici przez Niemców, byli później metodycznie torturowani i często zabijani przez polskie komunistyczne marionetkowe rządowe siły bezpieczeństwa. Czy bohaterski zryw oporu wart był utraty plonów naszych młodych, najlepszych i najzdolniejszych?

Odwiedzając Halifax w Nowej Szkocji, spotkałem starszego Polaka, który walczył w Powstaniu. W wieku dziewięćdziesięciu lat, skromny, łagodny, Witold Zahorski wciąż dobrze pamiętał szczegóły. I jak wielu ludzi, którzy przeszli przez piekło, początkowo nie chciał się rozwodzić. Rozmawialiśmy o pierwszej potyczce, w której brał udział, o incydencie, który rozpoczął walki, a który miał miejsce kilka kroków od mieszkania moich rodziców na Żoliborzu.

"Dlaczego walczyłeś? Było warto?" zapytałem, gdy poznaliśmy się trochę lepiej.

Nie powiedział wiele. "Odpowiedziałem już na to pytanie" i skierował mnie do swojego wywiadu opublikowanego w "Muzeum Powstania Warszawskiego", po polsku. Znalazłem link.

https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej.html

Okazało się, że jest to skarbnica bezcennych danych o tym bolesnym okresie w naszej historii. Znalazłem blisko 3500 wywiadów z osobami, które przeżyły Powstanie Warszawskie. Od Jerzego Abenda po Zdzisława Życieńskiego. Przejrzałem blisko 60 ich opowiadań. Przestudiowanie ich w całości było zadaniem herkulesowym.

Większość z nich była po dziewięćdziesiątce i otwarcie mówiła o bolesnych dniach swojego życia. O swoim krótkim życiu, wielu z nich było nastolatkami, zanim los rzucił ich pod niemieckie kule, o tym, jak przeżyli i o agonii kapitulacji. Byli szczęściarzami - 16 000 ich kolegów zginęło podczas 63 dni walk. I o tym, jak przez kolejne lata byli prześladowani przez polskie służby bezpieczeństwa.

Zauważyłem niezwykłą spójność w ich poglądach na najważniejsze wydarzenia w ich życiu.

Więcej na ten temat w następnym wpisie.